Akademik makalelerin farklı dergilerin yazım kurallarına uygun olarak biçimlendirilmesi, yayın sürecinde araştırmacılar için ciddi bir zaman ve emek yüküne yol açmaktadır. Özellikle bir dergiden ret alan bir çalışmanın, başka bir dergiye gönderilmek istenmesi durumunda biçimsel açıdan baştan sona yeniden düzenlenmesi gerekliliği, akademik üretkenliği sekteye uğratan yapısal bir sorundur. Kaldı ki kimi zaman derginin istediği özgün formata göre bu biçimsel düzenleme saatlerce sürebilmektedir. Bu çalışma, söz konusu biçimsel yükü hafifletmeye yönelik uluslararası yayıncılık uygulamalarını inceleyerek Türkiye’deki akademik dergiler için uygulanabilir çözüm önerileri sunmaktadır. Özellikle Springer Nature tarafından uygulanan “Format-Free Submission” (Biçim Serbestliği ile Gönderim) modeli ile Elsevier’in hayata geçirdiği “Your Paper Your Way” (YPYW, Senin makalen senin yolun) yaklaşımı, bu konuda dikkat çekici örneklerdir. Her iki modelde de makalenin ilk gönderim aşamasında yazım kurallarına tam uygunluk şartı aranmaz. Hakemlik süreci tamamlanıp makale kabul edildikten sonra biçimsel düzenleme istenir. Bu uygulama, yazarların farklı dergilere başvuru yaparken karşılaştıkları biçimsel engelleri büyük ölçüde ortadan kaldırmaktadır. Türkiye’deki akademik dergilerin büyük bölümü, TÜBİTAK ULAKBİM tarafından TR Dizin kapsamında taranmakta ve DergiPark platformunda barındırılmaktadır. Bu dergilerin çoğunda gönderim sürecinde biçimsel kurallara eksiksiz uyum şartı aranmaktadır. Oysa yukarıda örneklenen küresel modellerin bu dergilere uyarlanması, özellikle ilk başvuru aşamasında biçimden bağımsız gönderim modelinin benimsenmesi, yazarların iş yükünü önemli ölçüde hafifletecektir. Bu çalışmada savunulan görüş, biçimsel düzenlemenin tamamen kaldırılması gerektiği değil, zamanlamasının ve sıralamasının daha verimli şekilde yeniden yapılandırılması gerektiğidir. Makale kabul edildiğinde dergi şablonuna uygun biçimsel düzenlemeler elbette yapılmalıdır. Ancak reddedilen makaleler için yazarların tekrar tekrar farklı dergilerin kurallarına göre biçimsel değişiklikler yapmak zorunda kalmaları tüm Türk akademisi düşünüldüğünde binlerce saatlik gereksiz iş gücü oluşturmakta ve akademik yayıncılığı sürdürülemez hâle getirmektedir. Sonuç olarak, en azından TR Dizin ve DergiPark kapsamında kümelenmiş dergilerin, format serbestliği modelini benimsemeleri, Türkiye’deki akademik üretim kapasitesine doğrudan katkı sağlayacaktır. Bu öneri, yalnızca bireysel değil, editoryal bir verimlilik artışı da sağlayabilecek niteliktedir. Nitekim akademik dergilerin editoryal ekipleri kendilerine gönderilen istisnasız her makalenin yazım kurallarını uyup uymadığını kontrol etmek zorundadırlar. Oysa bu şekilde sadece yayım için kabul alan makaleleri incelemeleri yeterli olacaktır..
Yayım Yılı: 2025
Yayım Yeri: V. ULUSLARARASI ÇANAKKALE BİLİMSEL ÇALIŞMALAR KONGRESİ
Sayfalar: 614–615
Atıf için: Temir, E. (2025). Akademik Yayıncılıkta Biçimsel Yükün Hafifletilmesi: Biçim Serbestliği Uygulamaları Üzerine Bir Değerlendirme. V. Uluslararası Çanakkale Bilimsel Çalışmalar Kongresi (ss. 614–615).